مقدمه
قرارداد مشارکت در ساخت یکی از مهم‌ترین قراردادهای حوزه ساخت‌وساز شهری است که میان مالک و سازنده منعقد میشود. یکی از تعهدات مهم سازنده در این قرارداد، اخذ بیمه‌های مورد توافق طرفین برای تضمین امنیت پروژه، نیروی کار و اشخاص ثالث است.
در بسیاری از موارد، سازنده از انجام این تعهد خودداری می‌کند که میتواند مشکلات حقوقی، مالی و حتی کیفری را به دنبال داشته باشد. در چنین شرایطی، مالک میتواند از طریق مراجع قضایی، دعوای الزام سازنده به اخذ بیمه‌های توافق‌شده را مطرح کند.
در این مقاله، ابعاد حقوقی این دعوا، مبانی قانونی آن، شرایط و ارکان طرح دعوا، نحوه رسیدگی در محاکم قضایی و دفاعیات احتمالی سازنده را به‌تفصیل بررسی خواهیم کرد.
بخش اول:
ماهیت بیمه‌های توافق‌شده در قرارداد مشارکت در ساخت
۱. انواع بیمه‌های مورد تعهد سازنده
✅ بیمه مسئولیت مدنی سازندگان ابنیه ، مقابل کارکنان ساختمانی
✅ تضمین کیفیت ساختمان ( بیمه عیوب پنهان ساختمان)
بخش دوم:
مبانی قانونی دعوای الزام سازنده به اخذ بیمه‌های توافق‌شده
📌 ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی
حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه .
📌ماده ۴ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
مالک و سازنده ملزم به اخذ بیمه تضمین کیفیت ساختمان هستند.
📌 ماده32قانون بیمه
در حوادث منجر به خسارت بدنی، زیان‌دیده، اولیای دم یا وراث قانونی موظفند پس از قطعی‌شدن مبلغ خسارت برای تکمیل مدارک به منظور دریافت خسارت، به بیمه‌گر مراجعه کنند. بیمه‌گر مکلف است حداکثر ظرف مدت بیست روز از تاریخ قطعی شدن مبلغ خسارت، مبلغ خسارت را به زیان‌دیده پرداخت و در صورت عدم مراجعه وی در مهلت مذکور نزد صندوق تودیع و قبض واریز را به مرجع قضائی مربوط تحویل دهد. در این‌صورت تعهد بیمه‌گر و مسبب حادثه، ایفاءشده تلقی میشود. صندوق مکلف است بلافاصله پس از درخواست زیان‌دیده مبلغ مذکور را عیناً به وی پرداخت نماید
📌ماده ۳۸ قانون بیمه
“کارفرمایان باید برای کارگران خود حق بیمه تامین اجتماعی پرداخت کنند. حق بیمه کارگران برای تامین اجتماعی با در نظر گرفتن حقوق و مزایای وی تعیین میشود. حداقل مبلغ حق بیمه برای کارگران باید مطابق با قانون باشد.
📌ماده12 قانون مسئولیت مدنی
هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد
📌 ماده ۱۰ قانون مدنی
قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که ان را منعقد نموده اند درصورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است
📌 ماده ۲۱۹ قانون مدنی
عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد بین متعاملین و قائم مقام آنها لازم‌الاتباع است مگر اینکه به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود.
📌 ماده ۲۲۰ قانون مدنی
عقود نه فقط متعاملین را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم مینماید بلکه متعاملین به کلیه نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل میشود ملزم میباشند.
📌 ماده ۲۲۲ قانون مدنی
در صورت عدم ایفاء تعهد با رعایت ماده فوق حاکم میتواند به کسی که تعهد به نفع او شده است اجازه دهد که خود او عمل را انجام دهد و متخلف را به تادیه مخارج آن محکوم نماید.
📌 ماده ۲۳۸ قانون مدنی
هرگاه فعلی درضمن عقدشرط شودواجبارملتزم به انجام آن غیرمقدورولی انجام آن بوسیله شخص دیگری مقدورباشدحاکم می تواندبخرج ملتزم موجبات انجام آن فعل رافراهم کند
بخش سوم:
شرایط و ارکان دعوای الزام سازنده به اخذ بیمه
۱. شرایط لازم برای اقامه دعوا
✅ الف) وجود قرارداد مشارکت در ساخت معتبر
🔹 قرارداد باید به‌صورت رسمی یا عادی تنظیم شده باشد و تعهدات بیمه‌ای سازنده در آن تصریح شده باشد.
✅ ب) تعهد صریح یا ضمنی سازنده به اخذ بیمه
🔹 اگر در قرارداد به‌صراحت تعهد سازنده به اخذ بیمه ذکر شده باشد، مالک میتواند الزام وی را درخواست کند.
✅ ج) عدم اجرای تعهد توسط سازنده
🔹 سازنده از اخذ بیمه‌های توافق‌شده خودداری کرده باشد و مالک مدارکی دال بر این تخلف ارائه دهد.
.
بخش چهارم:
نحوه اقامه دعوا و رسیدگی در محاکم قضایی
۱. مرجع صالح برای رسیدگی به دعوا
✅ دادگاه عمومی حقوقی محل اجرای تعهد ( وقوع ملک،) یا محل وقوع قرارداد صالح به رسیدگی است.
۲. مدارک مورد نیاز برای طرح دعوا
✅ قرارداد مشارکت در ساخت
✅ استعلام از بیمه مرکزی و سازمان تأمین اجتماعی
✅ اظهارنامه رسمی ارسالی به سازنده جهت اخذ بیمه
✅ مدارک هویتی مالک و سازنده
۳. مراحل رسیدگی به دعوا
🔹 مرحله اول: ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی یا توسط وکیل از طریق سامانه وکلا
🔹 مرحله دوم: ارجاع پرونده به شعبه دادگاه عمومی حقوقی
🔹 مرحله سوم: بررسی مفاد قرارداد و استعلام از بیمه مرکزی
🔹 مرحله چهارم: ارجاع به کارشناس رسمی بیمه و ساختمان
🔹 مرحله پنجم: ابلاغ وقت و تشکیل جلسه رسیدگی
🔹 مرحله ششم : صدور حکم مبنی بر الزام سازنده به اخذ بیمه
بخش پنجم:
دفاعیات احتمالی سازنده در برابر دعوا
❌ عدم تصریح تعهد بیمه در قرارداد
- سازنده ممکن است ادعا کند که در قرارداد، تعهدی به اخذ بیمه ذکر نشده است.
❌ عدم امکان اخذ بیمه به علت بدهی‌های بیمه‌ای یا اداری
- ممکن است ادعا کند که به دلیل بدهی‌های معوق، که ناشی از عملکرد مالک قبل از قرارداد بوده حاصل شده و علی رغم درخواست رسمی از مالک ولی نپرداخته فلذا امکان اخذ بیمه را ندارد.
❌ انفساخ یا فسخ قرارداد مشارکت در ساخت
- اگر قرارداد فسخ یا منفسخ شده باشد، تعهدات ناشی از آن نیز از بین می‌رود.
❌ عدم تأمین منابع مالی از سوی مالک
- اگر در قرارداد ذکر شده باشد که مالک موظف به تأمین هزینه بیمه است، سازنده میتواند اجرای تعهد خود را مشروط به تأمین مالی کند.
بخش ششم:
صدور رأی و اجرای حکم
📌 در صورت اثبات ادعای مالک، دادگاه حکم به الزام سازنده به اخذ بیمه‌های توافق‌شده صادر می‌کند.
📌 اگر سازنده از اجرای حکم خودداری کند، مالک میتواند به هزینه خود بیمه را اخذ کرده و هزینه آن را از طریق دادگاه از سازنده مطالبه کند.
📌 همچنین، مالک میتواند خسارات ناشی از عدم اخذ بیمه را درصورت وجود شرط قراردادی مطالبه کند.
نتیجه‌گیری
🔹 الزام سازنده به اخذ بیمه‌های توافق‌شده از مهم‌ترین ضمانت‌های اجرایی قرارداد مشارکت در ساخت است.
🔹 در صورت امتناع سازنده، مالک میتواند از طریق دادگاه او را ملزم به اخذ بیمه کند.
🔹 مدارک، استعلامات بیمه‌ای و گزارش کارشناسی، نقش مهمی در اثبات ادعای مالک دارند.
